Virusinfectie oorzaak van alzheimer?
Onderzoekers maakten in juni 2018 bekend dat ‘onschuldige’ virussen mogelijk een belangrijke rol spelen bij de ziekte van Alzheimer. De groep ontdekte dat deze virussen meer voorkomen in de hersengebieden die ook alzheimerschade hebben. Andere onderzoekers publiceerden tegelijkertijd voorlopige resultaten van onderzoek in celkweken en proefdieren. Zij toonden aan dat virussen de productie van het schadelijke alzheimereiwit amyloid kunnen veroorzaken.
Dit betekent niet dat we de ziekte van Alzheimer nu kunnen behandelen met antivirale middelen. Of dat de ziekte van Alzheimer besmettelijk is. Wel kan het zijn dat dit onderzoek een nieuwe of aanvullende oorzaak van alzheimer heeft blootgelegd. Andere wetenschappers zeggen echter dat het verband slechts een samenloop van omstandigheden kan zijn. Zonder dat de virussen de ziekte veroorzaken. Maar wat is nou de relatie tussen virussen in de hersenen en de ziekte van Alzheimer?
Bijna iedereen heeft virussen in hersenen
Ieder mens krijgt in zijn leven te maken met virusinfecties. Sommige van deze virussen nestelen zich ook in de hersenen. In dit onderzoek kwam naar voren dat bijna iedereen virussen in de hersenen heeft. Dat is op zichzelf niet erg. De virussen zitten in een soort rustfase en doen geen kwaad. De onderzoekers kwamen er echter achter dat deze virussen bij de ziekte van Alzheimer actief zijn.
Virussen de oorzaak?
De vraag die dit onderzoek oproept is: ‘Zijn de virussen een oorzaak of een gevolg?’. De onderzoekswereld is daar verdeeld over. Bewijs dat virussen de oorzaak van alzheimer kunnen zijn, komt van onderzoek naar gekweekte hersencellen en dierproeven. Dit onderzoek toont aan dat hersencellen amyloid gaan maken wanneer er virussen in de buurt zijn. Mogelijk is amyloid daarom geen ‘schadelijk alzheimereiwit’, zoals altijd is gedacht. Misschien is het juist een nuttig verdedigingswapen. Virussen plakken namelijk aan dit eiwit en kunnen zo geen schade meer aanrichten.
Virussen een gevolg?
De virussen die in de hersenen gevonden worden zijn van een bijzonder type. Ze kunnen cellen infecteren en zich daarna koest houden. Een bekend virus die dit ook kan is het koortslipvirus. Mensen die besmet zijn met dit virus, krijgen vaak een koortslip als ze verzwakt zijn na griep of een stressvolle periode. Bij de ziekte van Alzheimer spelen heel veel ziekteprocessen een rol. Daardoor raken hersencellen beschadigd. Daarom denken sommige onderzoekers dat de virussen juist actief worden door andere ziekteprocessen. In dat geval zijn de virussen juist alleen toevallig aanwezig. Een aanwijzing dat virussen helemaal niet belangrijk zijn, vinden onderzoekers in zeldzame genetische vormen van alzheimer. Mensen met deze vorm van alzheimer krijgen altijd de ziekte, onafhankelijk van eventueel aanwezige virussen.
Rol virussen nog onduidelijk
Iedereen wordt in zijn leven geïnfecteerd met virussen en een deel daarvan bereikt ook de hersenen. Toch krijgt lang niet iedereen de ziekte van Alzheimer. Er is dus nog veel onbekend over de eventuele rol van virussen. Spelen ze een rol bij de ziekte van Alzheimer? En zo ja, hoe komt het dan dat lang niet iedereen de ziekte van Alzheimer krijgt? In de komende jaren wordt uitgezocht welke rol virussen precies spelen. Als virussen daadwerkelijk een rol spelen, geeft dit waarschijnlijk nieuwe aangrijpingspunten voor preventie en behandeling van de ziekte.
Geen gevolgen voor dit moment
Op dit moment heeft de studie nog geen gevolgen. We kunnen virusinfecties niet voorkomen en ook het bestrijden van virusinfecties is lastig. Wanneer de virussen ‘in rust’ zijn, zijn ze ongevoelig voor iedere vorm van medicatie. Als ze wel actief zijn, zou medicatie zin kunnen hebben. Op dit moment lopen daarom twee studies naar het effect van antivirale middelen op de ziekte van Alzheimer.
In theorie zou een vaccin nuttig kunnen zijn ter preventie van schade door virussen. Voor de meest gevonden virussen in het brein is echter nog geen vaccin, omdat deze virussen relatief onschuldig zijn. Maar als de virussen een rol spelen bij de ziekte van Alzheimer, is het hopelijk mogelijk om een effectief vaccin te ontwikkelen.