Frontotemporale dementie (FTD)
Frontotemporale dementie (FTD) komt vaak voor op jongere leeftijd. Veranderingen in het gedrag vallen meestal als eerste op. Ook taal en spraak kunnen aangetast zijn. Deze vorm van dementie ontstaat doordat hersencellen in de frontaalkwab (gedragsgebied) en de temporaalkwab (taalgebied) afsterven.
Een van de meest opvallende kenmerken van frontotemporale dementie is dat deze ziekte al op relatief jonge leeftijd voorkomt. Het grootste deel van de mensen die de ziekte krijgt, is tussen de 40 en 60 jaar. Op jonge leeftijd is het -op de ziekte van Alzheimer na- de meest voorkomende vorm van dementie.
Symptomen FTD
De eerste verschijnselen van frontotemporale dementie zijn afhankelijk van de plaats in de hersenen die beschadigd raakt. Meestal ontstaan er eerst veranderingen in gedrag, persoonlijkheid en spraak. Pas in een later stadium krijgen mensen met frontotemporale dementie geheugenproblemen. Heftige veranderingen in het gedrag, persoonlijkheid, emoties, taalvaardigheid en motoriek kunnen signalen zijn die wijzen op FTD.
Drie varianten
Er zijn drie varianten frontotemporale stoornissen, die bepaald worden door de eerste symptomen die optreden. De eerste variant is de gedragsvariant; hierbij verandert vooral het gedrag, de persoonlijkheid en emoties. Bij de taalvariant vinden vooral veranderingen in taalvaardigheid plaats. Tot slot de bewegingsvariant, waarbij veranderingen in motoriek een belangrijke rol spelen. Denk aan trillingen en coördinatie.
Verloop van de ziekte
Het verloop van frontotemporale dementie (FTD) is onvoorspelbaar. Sommige mensen gaan snel achteruit, terwijl het verloop bij anderen geleidelijker gaat. In eerste instantie vallen veranderingen in sociaal gedrag op. Deze verschijnselen worden steeds iets duidelijker. In de late fases van de ziekte is er geen onderscheid meer tussen de drie varianten van FTD.
Wat gebeurt er in de hersenen?
De frontaalkwab regelt ons gedrag. We gebruiken dit hersendeel om keuzes te maken, plannen te maken en onze coördinatie te regelen. We toetsen met de frontaalkwab of ons (geplande) gedrag voldoet aan onze normen en waarden. De temporaalkwab speelt ook een rol in ons gedrag maar is vooral belangrijk voor taal en spraak. Bij Frontotemporale dementie sterven de hersencellen in de frontaalkwab af.
Ziekte van Pick
Frontotemporale dementie is ook bekend als de ziekte van Pick. Dit is de gedragsvariant van FTD. Bij sommige patiënten zijn de hersencellen in de frontale en temporale kwabben ballonvormig en opgezwollen. Deze cellen worden 'pickcellen' genoemd. Bij de meeste gevallen van FTD zijn deze specifieke cellen niet aanwezig. Daarom gebruiken we meestal de meer algemene naam frontotemporale dementie.
Erfelijke vormen
In 25 tot 40% van de gevallen is frontotemporale dementie erfelijk. Deze erfelijke vormen worden veroorzaakt door een afwijkend gen. Hierdoor functioneert het tau-eiwit, dat een rol speelt in het transport van stoffen in de hersencel, niet goed meer en sterft de hersencel uiteindelijk af.
Werk en dementie
Collega's hebben vaak in de gaten dat er dingen op het werk niet goed gaan. Als iemand met dementie nog werkt, is het daarom verstandig om de diagnose snel te vertellen op het werk. Dit geeft duidelijkheid. Eventueel kan de partner helpen om het nieuws te vertellen. Het is belangrijk om de wensen en mogelijkheden met de werkgever te bespreken, zoals aangepast werk of vroegpensioen.
Brochure 'Frontotemporale dementie'
Wilt u meer lezen over FTD, de oorzaken, kenmerken en het verloop van de ziekte? Bestel dan onze gratis brochure 'Frontotemporale dementie'. Ook leest u hierin wat er bij het stellen van de diagnose komt kijken, welke mogelijkheden voor hulp er zijn en geven we u tips voor het omgaan met FTD.
Onderzoek naar dementie op jonge leeftijd
Er vindt wereldwijd veel onderzoek plaats, ook naar dementie op jonge leeftijd. Op dit moment financiert Alzheimer Nederland drie onderzoeken specifiek voor dementie op jonge leeftijd. Deze hebben als doel:
- probleemgedrag te verminderen;
- de diagnostiek en inzicht in ziekteprocessen te verbeteren;
- en jonge mensen met dementie een zinvolle dagbesteding te bieden om zo hun zelfvertrouwen te bevorderen en betrokkenheid in de samenleving te vergroten.