Aderverkalking (atherosclerose) is een veelvoorkomende aandoening van de bloedvaten. Het komt vaak voor bij mensen van middelbare en oudere leeftijd. Daniel Bos toonde in zijn promotieonderzoek aan dat aderverkalking een belangrijke rol speelt bij schade aan de hersenen en dementie. Voor de toekomst geeft zijn onderzoek aanknopingspunten voor de preventie van dementie. Hierover vertelt Daniel meer in zijn 'Wetenschapper aan het woord'.
Aderverkalking kan in het gehele vaatstelsel voorkomen, maar de hoeveelheid per bloedvat kan aanzienlijk verschillen. We weten nog niet wat deze verschillen veroorzaakt en of deze verschillen invloed hebben op het ontstaan van ziektes in de hersenen. Het doel van mijn onderzoek was daarom om de oorzaken en gevolgen van aderverkalking in verschillende bloedvaten te onderzoeken. Dit hebben we gedaan door de mate van aderverkalking en de risicofactoren hierop bij bijna 2500 deelnemers aan een Rotterdams bevolkingsonderzoek in kaart te brengen.
Risico op aderverkalking
Wij vonden dat aderverkalking in de slagaders naar de hersenen erg vaak voorkomt in de bevolking (meer dan 80%). Ook vonden we dat de bekende risicofactoren voor hart- en vaatziekten (bijvoorbeeld roken, suikerziekte, hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte), de kans op deze vorm van aderverkalking vergroot. Ook erfelijke mutaties die leiden tot hoge bloeddruk of een hoog cholesterolgehalte hebben effect op de vorming van aderverkalking. Opvallend was dat verschillende risicofactoren in verschillende mate bijdragen aan aderverkalking in verschillende bloedvaten. Een bepaalde risicofactor kan dus sterk bijdragen aan aderverkalking van de hartvaten, terwijl het veel minder bijdraagt aan aderverkalking van de slagaderen naar de hersenen.
Aderverkalking, hersenschade en dementie
Mensen met aderverkalking hadden vaker schade aan de hersenen, zoals kleine infarcten en een kleiner hersenvolume. Deze invloed van aderverkalking was groter naarmate de aderverkalking zich dichter bij de hersenen bevond. Bovendien presteerden mensen met meer aderverkalking gemiddeld slechter op testen van de verstandelijke vermogens (cognitie). Mensen met aderverkalking in de slagaders naar de hersenen hadden ook een sterk verhoogd risico op het ontwikkelen van een herseninfarct.
Aderverkalking verhoogde ook het risico op dementie. Daarbij geeft de aanwezigheid (en niet zozeer de locatie) van aderverkalking het verhoogde risico. Voor het verband tussen dementie en aderverkalking geldt dus dat de algemene staat van de bloedvaten een belangrijke risicofactor is.
Toekomst
Aderverkalking van bijvoorbeeld de hartvaten heeft andere oorzaken dan aderverkalking van de halsslagaders. Dit kan belangrijke gevolgen hebben voor de behandeling. Zo kan het effect van medicijnen bijvoorbeeld verschillen tussen patiënten met verschillende vormen van aderverkalking.
Voor de verdere toekomst is onderzoek naar voorspellende modellen nodig. Daarmee kunnen we het risico op het ontstaan van dementie en herseninfarcten in kaart brengen. Mensen met een hoog risico komen dan bijvoorbeeld in aanmerking voor nieuw te ontwikkelen medicatie, zodat het risico op dementie uiteindelijke minder wordt.
Meer wetenschap
Blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen rond dementie, via onze gratis digitale nieuwsbrief, twitter@alzheimernl en Facebook