Diabetes en dementie: de bittere smaak van een zoete ziekte

Het is al langer bekend dat mensen met diabetes gemiddeld twee keer zo veel risico lopen op dementie als mensen zonder diabetes. Tijdens mijn promotie-onderzoek in het UMC Utrecht heb ik gezocht naar manieren om te voorspellen wie precies een verhoogd risico heeft. Veel mensen met diabetes krijgen namelijk nooit dementie en zijn dus ook niet gebaat bij een behandeling hiertegen. Maar degene met een verhoogd risico op dementie kunnen we in de toekomst misschien behandelen om de ziekte uit te stellen of te voorkomen.

Voor mijn onderzoek heb ik de gegevens gebruikt van meer dan dertigduizend mensen. Deze kwamen uit drie verschillende groepen:

1. gezonde mensen die op middelbare leeftijd vrijwillig een gezondheidscontrole hebben ondergaan en die 40 jaar later nog steeds bij dezelfde Amerikaanse zorgverzekeraar lid waren;
2. diabetespatiënten ouder dan 60 jaar die sinds 1994 lid zijn bij een Amerikaanse zorgverzekeraar;
3. patiënten van het Alzheimer Centrum van de VUmc

In het eerste deel van mijn proefschrift werden risicofactoren voor dementie geëvalueerd in grote groepen patiënten van een Amerikaanse zorgverzekeraar. Op basis van deze factoren heb ik geprobeerd om voorspelmodellen voor dementie te ontwikkelen. Bij de mensen uit groep a, bleek dat degene met een verhoogd risico op hart en vaatziekten op middelbare leeftijd, ook een hoger risico hebben op dementie 40 jaar later. Een combinatie van leeftijd, opleiding, hoge bloeddruk, obesitas en verhoogd cholesterol konden het ontstaan van dementie het beste voorspellen.

Voor de mensen uit groep c (diabetes, ouder dan 60 jaar) geldt dat hun kans om binnen tien jaar dementie te ontwikkelen voor een groot deel wordt bepaald door acht factoren:

• hogere leeftijd,
• beroerte (doorgemaakte hersenbloeding of herseninfarct),
• acuut ernstig ontregelde bloedsuikerspiegels,
• depressie, of ooit depressie gehad,
• aandoeningen aan de kleine bloedvaten,
• diabetische voetafwijkingen,
• hart- en vaataandoeningen,
• lager opleidingsniveau.

De resultaten van het tweede deel van mijn proefschrift tonen dat bij patiënten op een geheugenpoli, degene met ontregelde bloedsuikers en risicofactoren op hart- en vaatziekten geen andere uitingsvorm van dementie hebben dan degene zonder ontregelde bloedsuikers en risicofactoren.  Er was bijvoorbeeld geen verschil in het soort en de hoeveel schade op MRIs van de hersenen. Ook hebben patiënten met een ongunstig vasculair risicoprofiel een even grote kans om na 3 jaar alsnog de diagnose dementie te krijgen als de patiënten met een gunstig vasculair risicoprofiel.

Nu we steeds beter weten wat het risico op dementie verhoogd, is de volgende uitdaging om behandelingen te ontwikkelen die dementie kunnen vertragen of voorkomen. Uit mijn proefschrift blijkt, dat we nieuwe behandelingen kunnen onderzoeken bij patiënten die nog geen geheugenklachten hebben. Want voordat mensen geheugenklachten krijgen kunnen we al onderscheiden wie een verhoogd risico heeft op dementie.

Ik heb nu twee rekenmodellen ontwikkeld die gebruikt kunnen worden om bij mensen zonder geheugenklachten het risico op dementie te voorspellen. Deze modellen kunnen gebruikt worden voor toekomstig onderzoek. We kunnen dan mensen zonder geheugenklachten, maar met een hoog risico op dementie behandelen om te zien of zo'n nieuwe behandeling het risico op dementie verkleint.

Ik ga door met onderzoek, naar de toepasbaarheid van de rekenmodellen. En het verder uitzoeken van subgroepen binnen de groep van mensen met een hoog risico op dementie. Bij de groepen met het hoogste risico kunnen we namelijk in de toekomst het meeste effect verwachten van een behandeling.

Blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen rond dementie, via onze gratis digitale nieuwsbrief, twitter @alzheimernl en Facebook