Onderzoek naar verband tussen slaapproblemen en alzheimer

Jana heeft 3,5 jaar onderzoek gedaan naar de slaapproblemen bij loodsen. Daarbij onderzocht ze loodsen die nu nog aan het werk zijn en loodsen die met pensioen zijn. De resultaten verbaasden haar en haar collega’s. Jana Thomas: “Tot onze verbazing zagen we geen verschil tussen de loodsen en een controlegroep van mensen met een gewoon slaappatroon. De mentale vermogens van de loodsen waren niet afgenomen. Maar wat ons nog meer verbaasde: we zagen geen toename van het alzheimereiwit amyloid in het brein. Terwijl eerder onderzoek juist aantoonde dat de onderbreking van slaap de hoeveelheid amyloid in het brein verhoogt”. Het waren inderdaad verrassende uitkomsten. Zeker als je bedenkt dat een loods in een dienstweek 24 uur per dag oproepbaar is. Hij kan dus meerdere keren per nacht aan de slag moeten.

Nou Jana, kan de theorie dat slaap het risico op de ziekte van Alzheimer vergroot, de prullenbak in? “Nee, zeker niet. Die loodsen, dat zijn wel super gezonde mensen. Behalve slaapgebrek, hebben ze weinig risicofactoren. Bedenk alleen al dat ze iedere werkdag meerdere keren zo’n wiebelig touwladdertje op moeten om aan boord van een schip te komen. Verder bewegen ze veel en het zware werk zorgt natuurlijk ook voor een soort selectie. Als je niet super gezond bent, dan ben je snel genoodzaakt om te stoppen met dit werk. We denken daarom dat het onderbreken van slaap alleen, niet voldoende is voor een hoger risico op alzheimer. Maar mogelijk kan het ’t risico wel vergroten als er sprake is van meerdere risicofactoren, zoals weinig bewegen, roken, overgewicht, een hoge bloeddruk én gebrek aan slaap.”

Het blijft dus onzeker of regelmatig gewekt worden door je werk, kinderen of andere omstandigheden slecht is. Thomas: “Dat slechte slaap het risico op alzheimer verhoogt lijkt bij loodsen dus wel mee te vallen. En het is positief dat het erop lijkt dat je ervoor kunt compenseren. Door gezond leven en/of door het inhalen van slaap. Want de loodsen zijn na de werkweek een week vrij. We zagen ook dat ze dan langer sliepen. Op dit moment zijn we aan het onderzoeken wat ze precies doen om  hun slaapgebrek te compenseren.”

Maar verder hadden ze dus helemaal geen klachten?  “Nou dat is ook weer te sterk. Ze gaven wel aan dat hun slaapkwaliteit tijdens het werk heel erg achteruit gaat en dat ze na hun werk sneller geïrriteerd raken en prikkelbaarder zijn, sommige hadden zelfs last van stemmingswisselingen. En dat zien we ook wel in andere onderzoeken. Gebrek aan slaap hangt samen met depressie, humeurigheid, verlies aan concentratie en ook een tijdelijke vermindering van de mentale vermogens.”

Is de oplossing niet  heel simpel, gewoon een slaapmiddel nemen? Thomas: “Nee! Ik ben echt geen fan van slaapmiddelen. Dat is echt iets voor uitzonderlijke gevallen en iets om goed met een arts te bespreken. En dan hebben we het nog niet over Melatonine. Dat kun je nota bene gewoon bij de drogist halen, zonder dat iemand met je meekijkt! Mensen beseffen niet dat het een hormoon is. Het beïnvloedt je dag-nacht ritme en mensen kunnen dat door gebruik van  Melatonine flink in de war schoppen. Dan ben je snel verder van huis!”

“Bij slaapproblemen is regelmaat erg belangrijk. Probeer, ook in het weekend, op ongeveer hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en weer op te staan. Ook is het belangrijk om actief te zijn overdag. En natuurlijk om cafeïne en alcohol ’s avonds te vermijden. Verder is het vermijden van beeldschermen en telefoons ’s avonds één a twee uur voor het slapen gaan belangrijk. Deze apparaten zenden blauw licht uit. Blauw licht zie je in de natuur juist ’s ochtends. Het is een signaal voor het brein om actief te worden! Uiteraard helpen de prikkels van bijvoorbeeld mails en appjes ook niet mee om je brein voor te bereiden op slaap.”

Zijn bij een slaapstoornis en dementie bovenstaande adviezen ook voldoende? “Nou, bij echte slaapstoornissen is het ook wel raadzaam om te overleggen met je huisarts. Samen kun je er dan achter komen of de problemen alleen maar van buiten komen, of dat er meer aan de hand is. Bijvoorbeeld als iemand wakker ligt door het vele piekeren, kan een piekerdagboek helpen. Opschrijven wat je dwarszit en daar dan de volgende dag weer mee aan de slag gaan. Voor mensen met dementie is actief blijven erg belangrijk. Naar buiten gaan is drie keer goed. De ontspanning die je krijgt van buiten zijn, het daglicht dat goed is voor het behoud van het dag-nacht ritme en het actief zijn dat weer zorgt voor betere slaap ’s nachts.”

Wat als we in de toekomst ontdekken dat slaapgebrek echt belangrijk is bij het ontstaan van alzheimer? Slaapmiddelen helpen dus niet en zeker bij slaapstoornissen helpen bovenstaande tips niet altijd voldoende. Thomas: “We werken aan manieren om de zogenaamde diepe slaap te stimuleren. Er worden namelijk technieken ontwikkeld om deze slaapperiode te detecteren en te verbeteren of verlengen met geluiden. Op dit moment wordt onderzocht of dit werkt bij ouderen. We hopen dat dat dit helpt om slaapproblemen te verminderen en hopelijk op lange termijn ook om het risico op alzheimer te verkleinen.”