Over de begrippen afasie en dementie, 4e blog onderzoeker Jet Vonk

Verzamelnamen
Zowel afasie als dementie zijn verzamelnamen voor verschillende soorten aandoeningen. Dat een verzamelnaam aan een groep aandoeningen wordt gegeven komt doordat ze in het algemeen bepaalde gemeenschappelijke noemers hebben. Afasie is puur een taalstoornis waarbij andere cognitieve functies zoals het geheugen en ruimtelijk inzicht intact blijven, terwijl dementie juist wel meerdere cognitieve functies aantast

Ontstaan
Wanneer we het hebben over afasie en dementie, dan praten we over stoornissen die pas ontstaan vanaf een volwassen leeftijd, wanneer de hersenen volgroeid zijn. Afasie ontstaat door plotseling hersenletsel in een gebied dat te maken heeft met het spreken, begrijpen, lezen of schrijven van taal. Dit kan komen door bijvoorbeeld een beroerte, ongeluk, hersentumor, ontsteking of vergiftiging. Hierdoor is in één keer een deel van de hersenen beschadigd, maar de beschadiging blijft beperkt tot dat gebied. Dementie daarentegen wordt veroorzaakt door een progressieve ziekte, waardoor hersencellen en/of de verbindingen daartussen stukje bij beetje worden aangetast. Het is een geleidelijk proces: de aangetaste stukjes beginnen klein, maar worden met de tijd groter omdat er steeds meer hersencellen worden uitgeschakeld. Dit gebeurt op meerdere plekken in de hersenen, onder andere in delen die taalfuncties bevatten.

Taalproblemen
De taalproblemen bij afasie en dementie lijken soms op elkaar. Dit komt omdat de problemen die ontstaan afhankelijk zijn van de precieze locatie van de aangetaste hersencellen, ongeacht hóe ze aangetast zijn. Vergelijk het met een muurtje: of dat nou door de tijd hier en daar afbrokkelt en scheurtjes vertoont, of in één keer door een aardbeving een fikse scheur oploopt; beschadigd is beschadigd. Dus of het gebied van Broca nou aangetast is door afasie of dementie, in beide gevallen zal de persoon in kwestie problemen hebben met de productie van taal.

Logopedie helpt
De inhoudelijke verschijnselen zijn dus erg afhankelijk van welk hersengebied precies aangetast is en in welke mate. Echter, typisch is hoe de verschijnselen beginnen en het verloop ervan. Bij afasie heeft iemand van het ene op het andere moment moeite met het spreken en/of begrijpen van taal, maar de situatie wordt niet erger en met gepaste therapie kunnen de taalproblemen zelfs verminderen. Bij dementie onstaan de taalproblemen kleinschalig, maar worden geleidelijk erger en zullen door de progressieve aard van de aandoening niet verbeteren maar juist toenemen. Maar dat betekent niet dat taaltherapie niet kan helpen in de communicatie bij dementie. In plaats van te focussen op het verbeteren van de beschadigde stukken taal wordt namelijk logopedie bij dementie meer gericht op het aanpassen van het taalgebruik en de luisterhouding, zodat de communicatie toch zo goed mogelijk kan verlopen. Want ondanks de afgebrokkelde stukjes en scheurtjes staat het muurtje er wel nog steeds en kan het zeker nog wat weer en wind trotseren.

Jet