Dankzij indrukwekkend tv-programma recordaantal nieuwe donateurs voor dementieonderzoek
Over Primaire Progressieve Afasie: een taaldementie. Blog: Jet Vonk
Zoals bekend zijn er vele verschillende vormen van dementie. Vaak wordt gedacht dat problemen met het geheugen bij de eerste tekenen van dementie horen. Dat is namelijk wel het geval bij de ziekte van Alzheimer, welke het meest voorkomend is. Maar geheugenverlies is niet altijd onderdeel van het dementieplaatje. In Primaire Progressieve Afasie zijn de problemen, in minimaal de eerste 2 jaar van de ziekte en soms langer, puur en alleen gerelateerd aan taal.
Dementie of afasie?
In mijn eerdere blog schreef ik juist dat dementie en afasie twee verschillende dingen zijn. Hoe kan het dan dat deze vorm van dementie de term afasie in de naam heeft? De afasie in de naam verwijst in dit geval naar dat deze ziekte een specifieke taalstoornis is; problemen met taal zijn het primaire kenmerk. Maar terwijl de klassieke vormen van afasie gekarakteriseerd worden door plotseling hersenletsel en taalverlies, is Primaire Progressieve Afasie toch echt een vorm van dementie, omdat de ziekte toenemende (progressieve) aantasting van de hersenen veroorzaakt. We zien dan ook een geleidelijke achteruitgang van het taalpatroon in patiënten met deze ziekte, welke mild begint, maar steeds opvallender wordt.
Drie vormen van Primaire Progressieve Afasie
Niet meer dan 30 jaar geleden beschreef vooraanstaand neuroloog Dr. Marsel Mesulam voor het eerst Primaire Progressieve Afasie als een vorm van dementie. Sindsdien is er een onderverdeling gemaakt in drie verschillende vormen: primaire niet-vloeiende afasie, semantische dementie en logopenische progressieve afasie. Deze verdeling is gebaseerd op zowel de specifieke hersengebieden die aangetast zijn, als de verschillende taalproblemen die bij elke variant komen kijken. Bij primaire niet-vloeiende afasie is, zoals de naam doet vermoeden, de productie van taal gestoord en is het moeilijk om goedlopende zinnen te maken, maar het begrip van taal is nog redelijk goed. Patiënten met semantische dementie, daarentegen, praten vloeiend, maar hebben wel problemen met begrip - ze verliezen de inhoudelijke betekenis van woorden en hebben vaak geen idee wat alledaagse woorden (bijv. 'borstel' of 'hond') betekenen. Logopenische progressieve afasie geeft vooral woordvindingsproblemen, langzame spraak en moeite met het herhalen van woorden en zinnen.
Het verloop
In de eerste 2 jaar van de ziekte, en soms langer, tast Primaire Progressieve Afasie alleen het taalgebied in het brein aan. Dat betekent dat een patiënt nog lang zelfstandig allerlei dingen (zoals sociale activiteiten, tuinieren, etc.) kan blijven doen, omdat het geheugen, emoties, ruimtelijk inzicht en andere cognitieve functies intact blijven. Er is zelfs iemand met deze ziekte geweest die nog geruime tijd zijn vliegtuig kon rondvliegen, totdat zijn taalstoornis ervoor zorgde dat hij niet meer kon communiceren met de verkeerstoren. Uiteindelijk, na een aantal jaar, begint de ziekte langzaamaan ook andere delen van de hersenen aan te tasten en kunnen patiënten last krijgen van geheugenproblemen, persoonlijkheidsveranderingen en problemen met het herkennen van personen, voorwerpen, geluiden en geuren - kenmerken die ook vaak voorkomen bij de ziekte van Alzheimer.
Taaltherapie
Logopedie kan zeer behulpzaam zijn bij alle drie de vormen van Primaire Progressieve Afasie en een logopedist kan helpen alternatieve communicatiestrategieën te bedenken. Voor sommigen helpt het om wat gebarentaal te leren, anderen hebben baat bij het hebben van gelamineerde kaarten om mee te communiceren. Ook draagbare computers waarop digitaal woorden en zinnen staan opgeslagen kunnen de communicatie helpen bij deze vorm van dementie. Want hoewel de taal dan wel problemen geeft, zijn personen met Primaire Progressieve Afasie verder nog heel goed bij de les. Dus is het belangrijk, voor zowel henzelf als familie en vrienden, dat zij nog zo lang mogelijk het rondvliegen met hun vliegtuigje kunnen blijven uitvoeren - of welke andere hobby dan ook.