Neemt het aantal mensen met dementie toe of af?

Hoeveel mensen dementie hebben hangt van drie dingen af:

1. Het aantal mensen per jaar dat dementie krijgt (incidentie)
2. Het aantal mensen met risico op dementie  
3. Hoe lang mensen leven, nadat ze dementie krijgen (ziekteduur)

Samen bepalen deze cijfers het totaal aantal mensen met dementie, de zogenaamde ‘prevalentie’. Hieronder gaan we op al deze zaken in. En vertellen we waarom ze onzeker zijn.

Ieder jaar krijgen er mensen dementie. Uit onderzoek blijkt dat deze kans op dementie toeneemt met de leeftijd. Onderstaand figuur geeft dat aan. De kans om dementie te krijgen is voor iemand van tussen de 65 en 69 jaar heel klein. Dat overkomt ieder jaar maar 2 van de 1000 mensen (0,2%). Bij mensen van 90 jaar en ouder is die kans veel groter. In deze groep krijgen ongeveer 50 mensen per jaar dementie (5%).

Figuur 1: Hoeveel mensen krijgen dementie?   

Sommige onderzoeken laten zien dat het aantal nieuwe mensen met dementie wat afneemt. Het is alleen zeer de vraag of die afname wel geldt voor de hele bevolking. Zo heeft onderzoeksbureau Vektis op basis van declaraties in de zorg het aantal mensen met dementie in 2017 uitgerekend. Zo keken ze bijvoorbeeld naar mensen die dementiemedicatie kregen, of voor dementie hulp of zorg kregen van wijkverpleging, GGZ, ziekenhuis of verpleeghuis. Volgens dit rapport waren er in 2017 256.000 mensen met dementie. De berekening van Alzheimer Nederland kwam dat jaar uit op 263.000 mensen. Een verschil van maar 3%.

Om de incidentie van dementie voor de toekomst in te schatten, is erg lastig. Bijvoorbeeld door: 

• Een toename van slechte levensgewoonten zoals overgewicht, diabetes en weinig beweging. Dit zijn risicofactoren voor dementie en zorgen voor een hogere incidentie van dementie in de toekomst.
• Andere levensgewoonten verbeteren juist. Zo zien we dat minder mensen roken en dat een hoge bloeddruk beter wordt behandeld. Dat zorgt juist voor een lagere incidentie van dementie. 
• Wanneer er een behandeling komt met medicijnen die dementie kunnen voorkomen of uitstellen, dan verwacht je ook een lagere incidentie van dementie in de toekomst.

Het risico op dementie neemt zoals gezegd toe met het stijgen van de leeftijd. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voorspelt dat het aantal ouderen in Nederland snel toe gaat nemen. Dit zie je in onderstaande figuur. Op 1 januari 2021 waren er 3,5 miljoen mensen van 65 jaar en ouder in Nederland. In 2050 zijn dat er naar verwachting 4,8 miljoen (+40%). Deze toename wordt vooral veroorzaakt door het aantal 75+'ers. Deze groep verdubbelt van 1,5 miljoen in 2021 tot ruim 3 miljoen in 2050. En 75+ers lopen het hoogste risico op dementie. 

Voorspellingen zijn natuurlijk altijd onzeker. Dus ook het aantal ouderen kan een stuk hoger of lager zijn dan verwacht. 

• Het aantal ouderen is minder dan voorspeld. Bijvoorbeeld doordat er vaker ziekten komen die vooral grote groepen ouderen treffen, zoals covid-19 of een nieuwe vorm van griep.
• Het aantal mensen in de hogere leeftijdsgroepen neemt sterker toe omdat er minder mensen overlijden aan andere ziekten zoals hartfalen, beroerte  en kanker.

Voor het aantal mensen met dementie is niet alleen belangrijk hoeveel mensen dementie krijgen, maar ook hoelang ze met de ziekte leven. Dat is een zeer onzekere factor. Zo kun je aannemen dat  we door betere gezondheidszorg niet alleen ouder worden, maar dat we ook met dementie ouder worden. Aan de andere kant lijkt het erop dat we de ziekte steeds later krijgen. En op latere leeftijd is het aantal verwachte resterende jaren weer kleiner. 

De prevalentie (het aantal mensen met dementie per 1000 inwoners) staat gelijk aan de incidentie (nieuwe gevallen) maal de duur van de ziekte. Een verdubbeling van de ziekteduur leidt dus ook tot verdubbeling van het aantal patiënten. Dit kun je ook zien in onderstaande figuur waarin we 6 patiënten volgen die steeds één jaar opvolgend dementie krijgen. Wanneer de ziekteduur 4 jaar is, zijn er in 2025 4 patiënten. Wanneer de ziekteduur 2 jaar is, zijn er in 2025 nog maar 2 patiënten in leven. 

Ook de levensduur met dementie is onzeker. Ze hangt bijvoorbeeld af van:

• Betere gezondheidszorg. Daardoor leven we niet alleen langer, maar ook langer met dementie. Bijvoorbeeld doordat andere ziekten die mensen met dementie ook vaak hebben, beter worden behandeld.  
• Andere wetgeving of toepassing van euthanasie. Wanneer veranderde wetgeving het makkelijker maakt om euthanasie uit te voeren en veel mensen kiezen voor die mogelijkheid, dan zal dat de gemiddelde ziekteduur met dementie verkorten.
• Medicatie die de achteruitgang als gevolg van dementie vertraagt. De verwachting is dat mensen daardoor langer leven met dementie.

Voor de nabije toekomst lijkt het erop dat de huidige voorspellingen kloppen. Voor de toekomst op langere termijn is dit onduidelijk. Het huidige aantal mensen met dementie (prevalentie) is 290.000. Dit aantal is wetenschappelijk onderbouwd vanuit diverse bevolkingsonderzoeken en metingen van zorggebruik.

Het aantal mensen met dementie zal nog sterk stijgen ondanks een mogelijk iets afnemende incidentie. Het aantal mensen met dementie in de toekomst is lastiger te voorspellen en deels afhankelijk van de mogelijke introductie van medische behandeling en veranderingen in leefstijl van toekomstige generaties. Als er niks verandert, zal het aantal mensen met dementie in de komende decennia verdubbelen.