Waarom is het belangrijk dat de Wet zorg en dwang er komt?

De Wet zorg en dwang vervangt een andere, oude wet: de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). De wet BOPZ is niet meer van deze tijd. Want er is veel veranderd in de zorg voor mensen met dementie en in Nederland.

In die veranderde wereld willen we mensen met dementie vrijheid en veiligheid bieden, onafhankelijk van de plek waar ze wonen. Dat betekent dat de Wet zorg en dwang niet alleen in het verpleeghuis geldt – zoals bij de BOPZ -  maar overal waar professionele zorg wordt gegeven. Ook bij zorg thuis, bij de dagbesteding of zorgboerderij. Veel van die verschillende woonvormen en zorg kenden we nog niet in de tijd dat de BOZP van kracht werd.

Bovendien staan in de nieuwe wet vrijheid en zorgvuldigheid voorop. De kern van de nieuwe wet is ‘Nee, tenzij’. Dat betekent dat vrijheidsbeperking of onvrijwillige zorg in principe niet mag worden toegepast, tenzij er sprake is van ernstig nadeel voor de cliënt of zijn omgeving. Vervolgens regelt de wet met een stappenplan dat er echt alleen onvrijwillige zorg wordt gegeven als er absoluut geen andere oplossing is. Dat àls onvrijwillige zorg wordt toegepast dat het dan heel zorgvuldig gebeurt. Zorgprofessionals worden door de wet verplicht om een stappenplan in werking te zetten en zo veel mogelijk te zoeken naar alternatieve oplossingen. Op 1 januari 2020 gaat de Wet zorg en dwang in.

Alzheimer Nederland is blij met de wet. De nieuwe wet zorgt immers voor het zorgvuldiger omgaan met iedere vorm van onvrijwillige zorg. De wet zal hierdoor naar verwachting tot meer bewustwording over onvrijwillige zorg leiden. Vooral in de thuissituatie ontbreekt het hier vaak aan. Een aantal maatregelen wordt nu vaak onzorgvuldig toegepast. Het gaat daarbij om zaken als de deur op slot doen, medicatie stiekem toedienen, bijvoorbeeld via de vla, en mensen met dementie in de gaten houden door middel van camera’s of GPS.

Alzheimer Nederland is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de Wet zorg en dwang. We trekken hierin samen op met andere patiëntenorganisaties, zoals de Patiëntenfederatie Nederland, KansPlus, LFB, LOC en Ieder(in). Regelmatig gaan we in gesprek met het ministerie van VWS en de Inspectie voor Gezondheid en Jeugd. Zo zien we erop toe dat de inhoud van de wet aansluit bij mensen met dementie en dat de invoering van de wet goed verloopt.

1. Nee, tenzij: de wet regelt dat er alleen onvrijwillige zorg wordt ingezet bij mensen met dementie als het echt niet anders kan. Dat wil zeggen, in het geval dat er anders ernstig nadeel is voor de persoon met dementie zelf of anderen in de omgeving.
    
2. Stappenplan: de zorgverantwoordelijke (bijvoorbeeld een wijkverpleegkundige) moet een stappenplan in werking stellen wanneer zij onvrijwillige zorg wil leveren. Het stappenplan regelt dat er naar alternatieve oplossingen gezocht wordt. En dat er alleen onvrijwillige zorg wordt ingezet als het echt niet anders kan. In dat geval dient de zorg die wordt ingezet na 3 maanden en vervolgens na zes maanden geëvalueerd te worden. Hier moet een deskundige bij worden betrokken, de zogenaamde Wzd-functionaris.  
    
3. Wzd-functionaris: de Wzd-functionaris kan een arts zijn, maar ook een GZ-psycholoog. De Wzd-functionaris is vergelijkbaar met de oude BOPZ-arts. Hij/zij beoordeelt het zorgplan en ziet erop toe dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt ingezet. Bij de evaluatie na 6 maanden moet een externe functionaris betrokken zijn. ‘Extern’ betekent dat de functionaris werkzaam is bij een andere organisatie dan waar de persoon met dementie zorg krijgt.
    
4. CVP: de cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) is een nieuwe functie binnen de Wzd. De CVP staat de cliënt bij wanneer deze het niet eens is met de geleverde onvrijwillige zorg. De CVP kan ook door een mantelzorger worden ingeschakeld. De CVP is niet in dienst bij de zorgorganisatie en daarmee onafhankelijk.

Lees ook deze informatie over de Wet zorg en dwang:

• Wet zorg en dwang bij dementie - informatie voor mensen met dementie en mantelzorgers
• Stappenplan Wet zorg en dwang bij onvrijwillige zorg