Onderzoek naar betere diagnose vaatschade

Prof. dr. Biessels: ‘Tachtig tot negentig procent van de mensen met alzheimer heeft ook last van vaatschade in de her­senen. Dat wordt niet altijd apart benoemd als oorzaak van dementie. Soms is onduidelijk waarom iemand vaatschade heeft en welke invloed dit op de achteruitgang van zijn hersenen heeft. Het onderzoek dat wij doen, gaat over beide vragen. De kleine hersenvaatjes zijn meestal de basis van het probleem. Tot voor kort konden we die niet onderzoeken. We konden alleen de schade aan de hersenen zien die het gevolg is van problemen in die kleine hersenvaat­jes. Met een krachtige MRI-scanner kunnen we nu voor het eerst de kleine hersenvaatjes zélf meten.

We kunnen de stroming van het bloed zien in vaatjes zo dun als een haar uit mijn wenkbrauw. Zo kunnen we de functie van de kleine hersenvaatjes meten. Daarmee komen we bij de bron van het achteruitgangsproces van de hersenen. Zo kunnen we nu onderzoeken of er een patroon is van afwijkingen aan de hersenvaatjes. Dat kan ons helpen de onderliggende processen te herkennen. De volgende stap is die processen te beïnvloeden. Veel medicijnen zijn gericht op alge­mene risicofactoren voor vaatschade, zoals hoge bloeddruk. We moeten echter ook medicijnen ontwikkelen die iets doen aan de bron. Met deze nieuwe techniek kunnen we veel beter zien of zo’n nieuw medicijn kan wer­ken. Daarom is uitgebreid onderzoek zo belangrijk om dementie te kunnen stoppen’

‘De manieren waarop we nu op de poli vaatschade interpreteren wisselen nogal. Bij een patiënt met uitsluitend geheugenproblemen den­ken artsen eerder aan de ziekte van Alzheimer dan aan vaatschade. Als iemand traag is maar geen geheu­genproblemen heeft, wijzen artsen dezelfde vaatschade wél aan als  oorzaak. De hoeveelheid schade die zichtbaar is, hangt niet altijd samen met hoe iemand functioneert. Als de hersenen in topconditie zijn, maakt een beetje vaatschade weinig verschil. Als er in de hersenen meer aan de hand is, kan vaatschade de druppel zijn. Kijken naar de conditie van het brein en de locatie van de beschadi­ging, kan de analyse van de impact van de schade betekenisvoller maken. De hersenen zijn een netwerk. Het maakt veel uit of de schade in een knooppunt zit van dat netwerk of in een zijtak. In ons onderzoek ontwik­kelen we een kwetsbaarheidskaart van de hersenen. Zo’n kaart kunnen we over de hersenscan heen leggen om te bepalen of de schade op kritieke plekken zit.’

‘De kwetsbaarheidskaarten worden nu naar de praktijk vertaald. Mijn ambitie is om ze over drie jaar op de poli te kunnen gebruiken voor diagno­se. Op korte termijn betekent dit dat we mensen veel duidelijker kunnen vertellen wat er met hen aan de hand is. Dat is belangrijk. Ik zie op mijn spreekuur veel mensen die onzeker zijn over hun diagnose. Dit onderzoek is een belangrijke stap. We kunnen de ziekte bij de bron aanpakken.’