Margreet Koopman behoorde tot één van de vijf finalisten van de Proefschriftprijs in 2022. In deze samenvatting legt ze haar onderzoek op een begrijpelijke manier uit. Lees hier meer over de Proefschriftprijs en de winnaar.
Samenvatting finalist Proefschriftprijs: Margreet Koopman
In de verschillende hoofdstukken van mijn proefschrift zoek ik uit of we het controlemechanisme van onze hersenen kunnen gebruiken in de strijd tegen Alzheimer en andere vormen van dementie.
Bij de ziekte van Alzheimer hopen zich eiwitten op in de hersencellen. Deze eiwitten hebben in een gezond persoon een heel andere functie in de hersencellen, maar doordat ze verkeerd worden gevouwen, stapelen ze zich op. Dit is schadelijk voor de hersencellen, waardoor deze afsterven. Het valt te vergelijken met verhuisdozen, die enkel hun functie kunnen uitvoeren als ze goed in elkaar zijn gevouwen. Zijn ze verkeerd gevouwen, dan staan ze alleen maar in de weg en kan je niet meer goed door de kamer bewegen.
In gezonde hersenen gebeurt het ook wel eens dat een eiwit verkeerd wordt gevouwen, net als dat niet alle verhuisdozen in een keer goed in elkaar zitten. Onze hersenen hebben hier een oplossing voor in de vorm van een controlesysteem. Belangrijk hierbij zijn zogenaamde ‘moleculaire chaperonnes’, ook wel voor te stellen als kleine ‘pacmans’. Zij kunnen het verkeerd gevouwen eiwit pakken, en helpen bij het terugkrijgen van de goede vorm. Lukt dit niet, dan wordt het verkeerd gevouwen eiwit vernietigd.
Dit proces verloopt niet goed in de ziekte van Alzheimer. In mijn onderzoek bekeek ik hoe het controlesysteem geholpen kan worden in de verschillende fasen van de ziekte. Hierbij zijn verschillende momenten aan bod gekomen.
Vroeg in het proces van ophoping van de verkeerd gevouwen eiwitten, zijn er verschillende ‘pacmans’ die helpen in de beslissen tussen hervouwen en afbreken van eiwitten. In twee afzonderlijke hoofdstukken beschrijf ik hoe dit proces precies werkt, en waarom dit belangrijk is voor onze hersenen. Ingrijpen via deze ‘pacmans’ biedt mogelijk een manier om ophopende eiwitten aan te pakken.
Een ander groot deel van mijn onderzoek richtte zich op het weghalen van de ophopingen in de hersencellen. Door zelf de ‘pacmans’ na te maken in het laboratorium, en de ophopingen uit de hersencellen te halen, heb ik gekeken of we de ophopingen weer kunnen oplossen. Het lijkt erop dat het pacman systeem dat wij in onze hersenen hebben, dat niet uit zichzelf kunnen. Dit heeft te maken met hoe complex de ophopingen in elkaar zitten.
In een van de laatste hoofdstukken van mijn proefschrift beschrijf ik een proces in de ziekte van Alzheimer, waar volgens ons de meeste kans van slagen licht in de verre toekomst. De symptomen die patiënten met Alzheimer hebben, lijkten te ontstaan door een tussenvorm van de ophopingen. In een van mijn hoofdstukken laat ik zien hoe we bezig zijn met het ontwikkelen van een techniek, die deze specifieke tussenvorm kan herkennen. Door deze vorm te kunnen herkennen, kunnen we deze hopelijk op termijn ook verwijderen.
We zijn er nog lang niet, maar ik hoop met mijn onderzoek weer een puzzelstukje op zijn plaats gelegd te hebben, zodat we hopelijk over een aantal jaar eindelijk een medicijn hebben tegen Alzheimer en andere vormen van dementie.