Zorgtechnologie, een interview met Vera Snels van Zorgnetwerk Midden-Brabant

Een driejarig project ‘Technologie bij dementie thuis’

Vera is in maart 2021 begonnen als projectleider van het driejarig project ‘Technologie bij dementie thuis’. Daarnaast is zij coördinator van de casemanagers in de regio Midden-Brabant. Zij besteedt twaalf uur in de week aan het technologieproject. De technologie draagt vooral bij aan het welzijn en de levenskwaliteit van mensen met dementie en hun mantelzorgers.

De belangstelling van Vera voor technologie is er gedurende haar hele loopbaan al geweest. Zij werkte voorheen twintig jaar in de zorg en in die periode heeft zij al veel aan technologie voorbij zien komen, maar innovatie en implementatie bleven uit. Toen Vera als dementieconsulent kennis maakte met de Geheugenwinkel waar meerdere technische hulpmiddelen beschikbaar zijn, heeft zij zich daarin verder verdiept. Haar kennis bracht zij over op de mensen met wie zij beroepshalve in contact kwam. Haar kans kwam toen zij werd aangenomen in de functie van projectleider bij het zorgnetwerk MB.  Het doel van het project is om bij zorgprofessionals nog beter bekend te maken met wat er allemaal is aan technologie en wat de voordelen kunnen zijn voor mensen met dementie. Zij heeft veel informatie verzameld en hierin structuur aangebracht zodat de technologische mogelijkheden voor iedereen inzichtelijk worden. Vera heeft een site ontwikkeld met de top 10 van producten die al veel ingezet worden en waarvan het effect bij mensen met dementie bewezen is. De lijst is in te zien op de site van het Zorgnetwerk Midden-Brabant: www.zorgnetwerkmb.nl   
Zorgprofessionals kunnen op deze manier gemakkelijk de nodige informatie vinden.

Tien effectieve en efficiënte producten

Het eerste product in de top 10 is de sprekende kalenderklok, een digitale dagkalender.  De digitale dagkalender bestaat al langer, maar nu met de mogelijkheid om boodschappen te horen die vooraf zijn ingesproken; een belangrijke toevoeging aan dit product.  De klok geeft de persoon met dementie houvast, bv. door de aanduiding ochtend, middag, nacht, waardoor men weet welk dagdeel het is. Een ander voorbeeld is de simpele ledverlichtingstrip voor onder het bed die er voor zorgt dat als je uit bed stapt de vloer verlicht wordt, of een lichtsensor die langs een trap kan worden geplaatst.
Niet ieder product is voor iedereen geschikt, het blijft maatwerk. Vaak gaat het om eenvoudige dingen die kunnen bijdragen aan het gemak en welzijn van mensen met dementie.
De grootste ontwikkeling in de technologie is de verbetering van eerder ontwikkelde producten. Er worden dagelijks nieuwe producten ontwikkeld, die vervolgens uitgeprobeerd en geëvalueerd worden. Er wordt nog veel onderzoek gedaan. Tegenwoordig worden producten beter uitgewerkt, handiger in de bediening of handiger in het instellen ervan. Er wordt meer aandacht besteed aan gebruikersgemak.

Van eenvoudige technieken naar een hoogwaardig product

Vera pleit voor eenvoudige techniek maar er worden ook producten ontwikkeld waar meer technologie bij komt kijken. Een voorbeeld daarvan is de Medido, een medicijndispenser die op gezette tijden medicijnen laat uitnemen. Het is bedoeld voor mensen die nog prima in staat zijn om hun medicatie te  nemen maar af en toe het juiste tijdstip vergeten. Het apparaat geeft op de juiste innametijd een signaal en dan kun je het medicijn uitnemen. Vervolgens moet op een oké-knop gedrukt worden en gaat er een sein naar het opvolgsysteem dat het medicijn is uitgenomen Deze routine bevordert de zelfredzaamheid van mensen al kun je natuurlijk nooit zien of iemand het medicijn ook daadwerkelijk inneemt.  Vroeger kwam voor de medicatie drie keer per dag de wijkverpleegkundige. Dat kan een behoorlijke inbreuk op de privacy zijn Het is belangrijk om mensen al in een vroeg stadium van de dementie te leren omgaan met de techniek. Het moet in hun routine meegenomen worden. Hoe verder je in het proces van dementie zit, des te moeilijker is het om nog iets aan te leren.
Het project is er op gericht om de kwaliteit van leven te verbeteren. Zoals eerder gezegd, technologische producten zijn lang niet allemaal geschikt voor mensen met dementie en het blijft maatwerk. Als er teveel handelingen verricht moeten worden, levert dat vaak problemen op. Techniek is mensafhankelijk maar ook omgevingsafhankelijk. De betrokken zorgprofessional moet goed kijken waar en wanneer hij een dergelijk hulpmiddel inzet. De technologie moet niet als controlerend worden ervaren, maar juist als mogelijkheid  voor vrijheid en eigen regie. Andere voorwaarde is dat de persoon met dementie in staat moet zijn om het gebruik van de techniek te leren en zijn prestaties te beoordelen.
Het inzetten van techniek vereist soms specifieke expertise. Bij ingewikkelde producten is het verstandig om een ergotherapeut in te schakelen. De ergotherapeut kan een probleemanalyse maken, kijken wat er precies aan de hand is en kan ook beoordelen welk product geschikt is.

Multifunctionele inbreng

Aanvankelijk deelde Vera haar kennis vooral met de casemanagers. Inmiddels betrekt zij meerdere specialisten bij het project. Zij heeft een klankbordgroep samengesteld waarin elf personen zitting hebben uit de hele regio en met verschillende expertises, zoals wijkverpleegkundigen, casemanagers, ergotherapeuten, praktijkondersteuners van de huisartsen en een sociaal werker. Het zijn allemaal mensen die achter de voordeur komen bij mensen met dementie. Van die klankbordgroep krijgt zij veel praktische informatie. Zij denken mee hoe mensen met dementie en hun mantelzorgers hun leven willen en kunnen inrichten.  De kennis en expertise moeten juist vanuit de praktijk komen, vanuit die ervaring. Het gaat er om meer bekendheid te geven aan producten die goed inzetbaar zijn.  De oorspronkelijke lijst van tien producten is bijna helemaal vernieuwd, de oude technieken worden geborgd in categorieën die ook bedacht zijn door de klankbordgroep.
Het is een utopie om te denken dat iedere professional in Midden-Brabant bereikt wordt maar Vera sluit veel aan bij bestaande overleggen waar professionals bij elkaar komen. Zo heeft zij contact met ergotherapeuten en casemanagers, geeft voorlichting binnen de Alzheimer Cafés en zal bv. op Wereld Alzheimer Dag met een stand aanwezig zijn.

Welzijn versus zorg

Tegenwoordig wordt vooral gekeken naar de waarde van het welbevinden en dat wordt afgezet tegen de bescherming en de risico’s. Natuurlijk wil je niet dat iemand valt, maar als je gaat fietsen kan dat wel gebeuren.  Moet je dat daarom iemand verbieden of ga je iemand stimuleren? Bewegen is gezond. Om te voorkomen dat mensen de weg kwijt raken, kan een GPS-systeem worden ingezet.
Een ander product in de top 10 is een sensor die bij de voordeur wordt geplaatst en detecteert of de deur open of dicht gaat. Deze is in te stellen op bepaalde tijden. Zo zijn er ook systemen die aangeven of iemand heel lang in de keuken verblijft, of er juist helemaal niet komt. Of iemand heel lang op toilet is, of juist helemaal niet, enzovoort. Dit zijn allemaal hulpmiddelen die vrijheid geven maar wel de veiligheid bewaken.

Techniek en technologie kunnen zeker een uitkomst zijn voor mensen die lijden aan dementie, mits aan een aantal voorwaarden is voldaan:

• De techniek past in de leefomgeving van de persoon met dementie en zijn mantelzorgers
• Technologie past zich aan bij deze leefomgeving
• De technologie moet niet als controlerend worden ervaren, maar juist als mogelijkheid  voor vrijheid en eigen regie.
• De techniek wordt in een vroeg stadium van het dementieproces ingezet De persoon met dementie moet de techniek kunnen leren en zijn prestaties kunnen beoordelen.

Toekomstverwachtingen

Welke verwachtingen zijn er nog m.b.t. technologische ontwikkelingen? Er komen steeds meer mensen met dementie en de zorg breidt niet uit. Mensen blijven in de toekomst nog langer thuis wonen, ook in een vergevorderd stadium. Zal techniek steeds een belangrijkere rol gaan spelen?  Naar de mening van Vera zal de leefomgeving beter ingericht moeten worden voor mensen met dementie met meer sociale ondersteuning. Technologie zou veel meer als een hulpmiddel gezien moeten worden ter voorkoming van verlies van eigen regie. Er zou meer voorlichting moeten komen over de mogelijkheden en de voordelen. Veel hulpmiddelen zijn geschikt voor mensen die nog maar kort de ziekte van Alzheimer of een andere vorm van dementie hebben.

Het is de wens van Vera om meer gebruiksgemak te realiseren, waarbij vooral gekeken wordt naar het welzijn van de persoon en minder naar de vraag of het zorg gerelateerd is. Mensen zijn niet hun aandoening. Toch focussen we daar in de zorg doorgaans wel op. Alle aandacht gaat uit naar hun klachten en gezondheidsproblemen, en hoe we die kunnen oplossen.
Positieve Gezondheid kiest een andere invalshoek. Het accent ligt niet op ziekte, maar op de mens zelf, op zijn veerkracht en op wat zijn leven betekenisvol maakt.