Standpunt woonvormen voor mensen met dementie

Een tussenwoonvorm voorkomt crisisopnames en verkleint de stap tot het verpleeghuis. Ook zorgt het ervoor dat een opname in het verpleeghuis uitgesteld en zelfs voorkomen kan worden, omdat de persoon met dementie langer zelfstandig kan blijven als de woonvorm aansluit bij de behoefte. Een bijkomend voordeel van voldoende (tussen)woonvormen voor mensen met dementie, is dat er een snellere doorstroom is op de huizenmarkt. Zo profiteren jong én oud van passende woonvormen voor mensen met dementie.

De verhuizing naar een tussenwoonvorm hoeft niet definitief of volledig te zijn. Het kan ook gaan om een flexibele woonvorm waar iemand alleen doordeweeks overnacht. Het belangrijkste is om aan te sluiten bij de behoeften van de mantelzorgers en mensen met dementie.

Er is een groot schrikbeeld voor verpleeghuizen, daarom pleiten wij voor andere woonvormen. Waarin eigen regie en gezamenlijkheid terugkomen maar ook de veiligheid en ondersteuning geboden kan worden die nodig is. Met of zonder verpleeghuisindicatie. Juist voor de groep mensen met dementie is een breed aanbod belangrijk, omdat de wensen en behoeften zeer divers zijn. Bij passende woonvormen moet bijvoorbeeld ook aandacht zijn voor de speciale behoeften en wensen van alleenstaanden en mensen met een migratieachtergrond. Het is belangrijk dat de woning dicht in de buurt is van de plek, waar iemand altijd heeft gewoond of dichtbij dierbaren. Dat bevordert het gevoel van veiligheid, vertrouwdheid en autonomie. Zo kunnen mensen met dementie in contact blijven met hun eigen sociale netwerk.

Oerle is een dorp van 2400 inwoners vlakbij Eindhoven en hoort bij de gemeente Veldhoven. Oerle biedt mensen met dementie een groepswoning. In deze groepswoning staat inclusief samenleven en welzijn centraal. Zo kunnen partners dichtbij komen wonen. Ze krijgen met voorrang een woning van de corporatie. Ook ligt het complex aan het plein waar mensen elkaar ontmoeten en alle buurtbewoners worden persoonlijk uitgenodigd om elkaar te ontmoeten. Daardoor zijn veel vrijwilligers uit de buurt betrokken bij de groepsvorm.  

De meerwaarde van deze nabijheid bewijst zich dagelijks. Vrienden en familie komen veel vaker langs dan in een regulier verpleeghuis. Onze bewoners hebben zelf hier in de wijk gewoond en kennen veel mensen. De bezoekers voelen zich thuis bij ons. Ze zetten zelf koffie en zeggen dat het ‘eigen’ voelt.’ 

Een ander mooi voorbeeld zijn twee hofjes bij de Voorde in Coevorden. Deze zijn omsloten door een dementievriendelijke tuin. Ook is er een buurthuis ingericht waar alle bewoners aan activiteiten mee kunnen doen. De Voorde ligt midden in de wijk waar mensen elkaar opzoeken en kennen. 

Voor iets meer ondersteuning, maar mét behoud van de bewegingsvrijheid en eigen regie, is het Andere Wonen in Schijndel een mooi voorbeeld. Dit is een kleinschalige woonvorm, gevestigd in de wijk. Daarnaast worden diverse diensten aangeboden, zoals activiteiten en maaltijden. Door huisautomatisering hebben bewoners veel bewegingsvrijheid met behoud van veiligheid. Partners kunnen eventueel meeverhuizen.

Nederland vergrijst in hoog tempo. Naar verwachting wonen in 2040 zo’n 2,6 miljoen 75-plussers zelfstandig thuis (1). Dit zijn niet alleen gezonde ouderen, maar ook ouderen met een (lichte) beperking (2). 70% van de mensen met dementie woont nog zelfstandig thuis. Langer zelfstandig wonen is echter niet zo vanzelfsprekend. Woningen zijn immers niet altijd geschikt. Denk aan drempels in de woning, geen lift, een wenteltrap of krappe doorgangen. Dit leidt soms tot onverantwoord lang thuis wonen met talloze van gevaarlijke voorbeeldsituaties.

56% van de mantelzorgers maakt zich ernstig veel zorgen over gevaarlijke situaties binnenshuis (Panel EenVandaag). Bij 32% van de mantelzorgers kwam opname in het verpleeghuis te laat en de situatie thuis was onhoudbaar (Alzheimer Panel, 2019). Door geschikte woonzorgvormen en tussenvormen, kunnen valpartijen en crisisopnames voorkomen worden. Ook kan er bij een tussenwoonvorm vroeg gesignaleerd worden als er iets niet pluis is of als er wat extra steun nodig is. 

Zelfs bij een ongeschikte woning, is de bereidheid om te verhuizen klein. Dat komt onder andere door de sociale woonomgeving (3). Veel ouderen zijn gehecht aan hun eigen buurt. Ook is de kloof tussen thuis en het verpleeghuis te groot, zoals ook beschreven staat in het REISadvies van de commissie Bos. Veel van deze ouderen zijn (nog) niet toe aan het verpleeghuis, maar hebben net iets meer hulp nodig om zelfstandig thuis te blijven wonen.

Dat steeds minder mensen in het verpleeghuis wonen, blijkt uit het onderzoek van Planbureau voor de Leefomgeving. In 1995 woonde 36% van de 85+ers in het verpleeghuis. In 2017 is dit nog maar 17%. Dit komt onder andere omdat er vanuit de overheid wordt ingezet op langer thuis wonen. Maar er is ook een schrikbeeld bij het verpleeghuis (Als thuis wonen niet meer gaat, 2019). En dit is door de uitbraak van het coronavirus alleen maar vergroot. Met tussenwoonvormen krijgen mensen de kans om op een laagdrempelige manier de voordelen van ondersteuning en een passende woning te ervaren. Zo kunnen we de stap naar het verpleeghuis verkleinen, voor als het thuis écht niet langer gaat. We kunnen mogelijk zelfs de verhuizing naar het verpleeghuis voorkomen.

Woonconcepten die kansrijk zijn, hebben een aantal overeenkomsten. Ze bieden allemaal het element van gezamenlijkheid. Hulp, steun en gezelligheid is dichtbij. De woning staat in de wijk en is dichtbij de vertrouwde omgeving. Het is essentieel om informele en formele zorg af te stemmen om het welbevinden op peil te houden (1). 

• Het boekje Samen Oud van de vereniging van woningcorporaties Aedes
• Actiz over nieuwe woonvormen voor ouderen
• Een overzicht van geclusterde woonvormen in Nederland in de monitor woonvormen voor ouderen;
• Platform 31 over Langer thuis: werk in uitvoering
• Woonzorgwijzer om beleidsvorming te faciliteren
• Met verschillende maatschappelijke organisaties hebben we het Manifest Waardig Ouder Worden 2.0 ondertekend om een samenleving te creëren waarin ouderen mee kunnen blijven doen

1. De Groot, C., M. van der Staak, F. Daalhuizen & G. de Kam (2019), Aanpassen of verkassen. Langer zelfstandig in een geschikte woning, Den Haag: PBL.
2. Daalhuizen, F., de Groot, C., & de Kam, G. (2019). Langer zelfstandig wonen in een geschikte woonomgeving. PBL Planbureau voor de Leefomgeving.
3. Schilder, F. et al. (2018), Krasse knarren kúnnen kraken. Over hoe het stapelen van verschillende beleidsdoelen ouderen onder druk kan zetten, Den Haag: PBL Planbureau voor de Leefomgeving.

Wil je meer weten over ons standpunt over woonvormen voor mensen met dementie, neem dan contact met ons op.

Telefoonnummer: (033) 303 2547
E-mail: belangenbehartiging@alzheimer-nederland.nl